(tłumaczenie wersji w języku angielskim)
Waszyngton, D.C. (15 października 2019 r.) – w trzydzieści lat po upadku komunizmu nowe badanie przeprowadzone przez Centrum Badawcze Pew Research Center pokazuje, że niewielu mieszkańców byłego bloku wschodniego wyraża ubolewanie z powodu fundamentalnych zmian, jakie zaszły w latach 1989–1991. Jednocześnie nie są w pełni zadowoleni ze swojej aktualnej sytuacji politycznej czy ekonomicznej. Podobnie jak mieszkańców Europy Zachodniej, obywateli Europy Środkowo-Wschodniej martwi funkcjonowanie systemów politycznych w ich krajach oraz kwestie takie jak nierówność.
To niektóre z najważniejszych wniosków płynących z badania przeprowadzonego w 17 krajach, w tym w 14 państwach członkowskich Unii Europejskiej po obu stronach żelaznej kurtyny, w Rosji, na Ukrainie i w Stanach Zjednoczonych. Badanie obejmuje szeroki zakres tematyczny, z uwzględnieniem opini na temat przejścia do systemu wielopartyjnego, wolnego rynku, wartości demokratycznych, Unii Europejskiej, roli Niemiec, europejskich liderów politycznych, zadowolenia z życia, warunków ekonomicznych, równości płci, grup mniejszościowych i partii politycznych.
Badanie pokazuje, że mieszkańcy byłego bloku wschodniego na ogół uważają, że Unia Europejska przynosi korzyści państwom członkowskim. W regionie tym panuje powszechne poparcie dla wielu wartości demokratycznych. Choć większość opowiada się za demokracją, przywiązanie do niektórych zasad demokracji nie zawsze jest silne.
Mieszkańcy Europy Środkowo-Wschodniej w większości aprobują przejście do demokracji wielopartyjnej i wolnego rynku, które miało miejsce po upadku komunizmu. Przykładowo 85% Polaków popiera zarówno przejście na demokrację, jak i na kapitalizm. Jednakże poparcie nie jest jednomyślne. Ponad jedna trzecia Bułgarów i Ukraińców nie popiera zmian, podobnie jak mniej więcej połowa Rosjan.
Zróżnicowany stosunek do demokracji i wolnego rynku może być częściowo podyktowany różnym postrzeganiem postępów dokonanych przez społeczeństwa w ostatnich trzech dekadach. W państwach takich jak Polska, Czechy i Litwa – gdzie większość mieszkańców twierdzi, że obecna sytuacja gospodarcza w ich kraju jest lepsza dziś niż w komunizmie – panuje ogólne pozytywne nastawienie do zmian. Jednakże w Rosji, na Ukrainie i w Bułgarii, gdzie ludzie są mniej entuzjastycznie nastawieni do przemian gospodarczych, które zaszły po upadku komunizmu, ponad połowa mieszkańców twierdzi, że większości żyje się gorzej niż w komunizmie.
Na pytanie o zmiany, jakich dokonano w ich krajach przez ostatnie trzy dekady, ankietowani mieszkańcy Europy Środkowo-Wschodniej wyrażają najbardziej pozytywny stosunek w kwestiach takich jak edukacja i standard życia. Jednakże opinie są bardziej podzielone w przypadku prawa, porządku i wartości rodzinnych. Ponadto większość twierdzi, że przemiany wywarły negatywny wpływ na opiekę zdrowotną.
Opinie na temat przyszłości różnią się, podobnie jak w przypadku postępów dokonanych przez państwa na przestrzeni ostatnich lat. Mieszkańcy byłych krajów komunistycznych, w których przeprowadzono badanie, są stosunkowo optymistycznie nastawieni do przyszłych relacji swoich państw z pozostałymi krajami europejskimi. W większości pesymistycznie wypowiadają się natomiast na temat funkcjonowania systemu politycznego i określonych kwestii gospodarczych, takich jak miejsca pracy czy nierówność.
Ankietę przeprowadzono wśród 18 979 osób w dniach od 13 maja do 12 sierpnia 2019 r. Badanie opiera się na dwóch poprzednich ankietach przeprowadzonych przez Centrum Badawcze Pew Research Center i poprzednika tej instytucji. Pierwszą przeprowadził ośrodek Times Mirror Center for People & the Press (prekursor Centrum Badawczego Pew Research Center) w dniach od 15 kwietnia do 31 maja 1991 r. Drugą ankietę przeprowadziło Centrum Badawcze Pew Research Center w dniach od 27 sierpnia do 24 września 2009 r., czyli tuż przed dwudziestą rocznicą upadku muru berlińskiego.
Pozostałe kluczowe wnioski zawarte w raporcie obejmują między innymi następujące kwestie:
Państwa członkowskie Unii Europejskiej są w większości zjednoczone i popierają szeroko zakrojony projekt europejski. Unia Europejska jest w dużej mierze postrzegana pozytywnie, a większość osób uważa, że członkostwo jest korzystne dla ich państw i twierdzi, że ich państwa odnoszą korzyści gospodarcze z członkostwa w Unii. Jednakże korzystne oceny tej instytucji wcale nie są powszechne. Najprzychylniejszą opinię na temat Unii Europejskiej wyrażają mieszkańcy Polski i Litwy, czyli byłych państw komunistycznych, które dołączyły do Unii w 2004 r.
Jednym z czynników przyczyniających się do niezadowolenia z funkcjonowania demokracji jest frustracja wynikająca ze sposobu funkcjonowania elit politycznych. Często postrzega się je jako odcięte od rzeczywistości dotyczącej przeciętnych obywatelii. W przebadanych krajach Unii Europejskiej mediana wynosząca 69% mieszkańców nie zgadza się ze stwierdzeniem, że „większość wybieranych urzędników liczy się ze zdaniem osób takich jak ja”. Większość osób w Rosji, Ukrainie i Stanach Zjednoczonych podziela ten punkt widzenia.
Prawicowi populiści są bardziej nieufni wobec Unii Europejskiej i mniejszości. Osoby wyrażające przychylne opinie na temat prawicowych partii populistycznych na ogół częściej postrzegają Unię Europejską nieprzychylnie i uważają, że integracja gospodarcza Europy jest zła dla ich państw. Są również bardziej negatywnie nastawieni wobec mniejszości.
Oto cztery najważniejsze wykresy przedstawiające dane dla poszczególnych krajów w nowym raporcie:
Wyniki przeznaczone są do natychmiastowej publikacji i można znaleźć je pod adresem: https://www.pewresearch.org/global/2019/10/15/european-public-opinion-three-decades-after-the-fall-of-communism/
Aby uzyskać więcej informacji lub umówić się na wywiad z autorem badania, dyrektorem ośrodka Global Attitudes Research Richardem Wikem, wicedyrektorem Jacobem Poushterem lub starszym badaczem Laurą Silver, prosimy o kontakt ze Stefanem Cornibertem pod numerem telefonu 202.419.4372 lub adresem e-mail scornibert@pewresearch.org.
